مبحث امروز راجب نامزدی و قواعد حاکم بر آن است.
دوران نامزدی به دوره ی قبل از عقد و ازدواج رسمی گفته می شود که دو نفر و خانواده ها به قصد شناخت بیشتر با هم ارتباط و تعامل برقرار می کنند.
اگرچه خیلی ها دوران عقد و نامزدی را یکسان فرض می کنند اما بین عقد و نامزی تفاوت وجود دارد. حال ممکن است به هر دلیلی دوران نامزدی بر هم خورد و به ازدواج منجر نشود، در اینجا در مورد هدایای دوران نامزدی در صورت به هم خوردن نامزدی به گفت و گو می پردازیم.
مطابق ماده 1035 قانون مدنی که گفته وعده ازدواج ایجاد علقه زوجیت نمی کند اگر چه تمام یا قسمتی از مهریه که بین طرفین برای موقع ازدواج مقرر گردیده ، پرداخته شده باشد. بنابراین هر یک از زن و مرد مادام که عقد نکاح جاری نشده می تواند از وصلت امتناع کند و طرف دیگر نمی تواند به هیچ وجه او را مجبور به ازدواج کرده و یا از جهت صرف امتناع از وصلت،مطالبه خسارتی نماید.
در اینجا به بررسی این ماده و منظور صحیح قانونگذار می پردازیم. منظور از وعده ازدواج در واقع تعهد به انعقاد عقد نکاح می باشد نه وعده نکاح! چون که وعده نکاح خود اثر حقوقی دارد چون یک پیشنهاد ساده نیست. بر پایه توافق طرفین شکل میگیرد که قرار داد نامزدی نامیده می شود. بنابراین قرار دادنامزدی یک عقد عهدی و جایز است. عهدی است چون یکی از طرفین یا هر دو نفر متعهد می شوند که در آینده با یکدیگر ازدواج کنند. جایز است چون هر موقع که طرفین یا یکی از آنها خواست می تواند قرار داد نامزدی را بر هم زند و از وصلت امتناع کند حتی اگر دلیل موجهی نداشته باشد و این حق به هیچ عنوان قابل اسقاط نیست به دلیل اینکه مرتبط با اخلاق حسنه و نظم عمومی می باشد.قرارداد نامزدی تا حدودی تابع شرایط عمومی قرارداد ها می باشد.قرارداد نامزدی با عقد نکاح متفاوت است پس ایجاد علقه زوجیت نمیکند.
تعهد متقابل زن و مرد به ازدواج آینده و تشکیل خانواده آن دو را زن و شوهر نمی کند و لذا رابطه جنسی آنها در دوران پیش از ازدواج نامشروع است حتی اگر نامزدی منجر به ازدواج شود. نکته قابل توجه دیگر اینکه پیمان نامزدی با زن شوهردار یا زنی که مانع قانونی دیگری برای ازدواج با او وجود دارد نامشروع و باطل است.
مطابق ماده 1035 ق.م از جهت صرف امتناع از وصلت نمی توان مطالبه خسارت کرد.اما زیان های مادی و نیز معنوی ناشی از بر هم زدن ناموجه و بدون علت نامزدی طبق قواعد عمومی مسئولیت مدنی قابل مطالبه است.لذا در صورتی که مردی از راه نامزدی دختری را فریب دهد بر مبنای تسبیب ضامن است نه خلف وعده خواه پیمان نامزدی باطل باشد یا نافذ. بنابراین اگر علت بر هم زدن نامزدی موجه باشد سو استفاده از حق محسوب نمی شود.برهم زدن نامزدی نقض عهد نیست زیرا خود قانونگذار حق فسخ قرار داد را به طرفین داده است به همین دلیل صرف امتناع برای نامزد بر هم زننده مسئولیت ایجاد نمیکند اما امکان مطالبه خسارت وجود دارد.
در صورتی که ضمن تعهد به زناشویی وجه التزامی شرط شده باشد ، اگر غرض از وجه التزام این باشد که به محض بر هم خوردن نامزدی از جهت صرف امتناع از وصلت متعهدله بتواند آن را مطالبه کند بی شک این وجه التزام معتبر نیست زیرا مخالف اصل آزادی نکاح و قاعده امری است. ولی اگر مقصود این باشد که در صورت به هم خوردن وعده ازدواج بدون علت موجه و با اثبات این امر از جانب زیان دیده وجه التزام قابل مطالبه باشد در این صورت معتبر است.
هدیه نوعی هبه و عقدی تملیکی است که در باب نامزدی تابع مقررات خاصی است و قواعد هبه در مورد آن کاملا اجرا نمی شود. ماده 1037 قانون مدنی ناظر به هدایای دوران نامزدی است درباره هدایای قبل یا بعد از نامزدی تابع مقررات مربوط به هبه است.نکته دیگر اینکه ماده 1037 ناظر بر فرضی است که نامزدی بر هم بخورد لذا اگر نامزدی منجر به ازدواج شود، استرداد هدایا تابع مقررات مربوط به هبه است. نکته بعدی اینکه استرداد هدایا بین نامزدها و ابوین آنها است بنابراین استرداد هدایای دیگران از نامزدها و یا بر عکس تابع مقررات هبه می باشد و از شمول مواد 1035 و 1037 ق.م خارج است.
در استرداد هدایا در دوران نامزدی اگر عین هدایا موجود باشد هدیه دهنده می تواند پس بگیرد اعم از اینکه بر هم خوردن نامزدی ناشی از اراده باشد یا در اثر فوت یکی از طرفین اما اگر عین هدایا موجود نباشد و هدیه از چیزهایی باشد که عادتا نگه داشته نمی شود یعنی از اشیای مصرف شدنی باشد مانند عطر و شیرینی هدیه دهنده حق مطالبه قیمت نخواهد داشت. اما اگر هدیه از چیزهایی باشد که عادتا نگه داشته می شود مثل ساعت و حلقه، دهنده مستحق قیمت هدیه خواهد بود مگر در دو مورد: هدیه بدون تقصیر گیرنده تلف شده باشد و بر هم خوردن نامزدی ناشی از فوت یکی از نامزدها باشد.
در صورتی که دهنده مستحق مطالبه قیمت باشد ملاک ، قیمت هدیه در زمان مطالبه است نه بهای زمان دادن هدیه یا بر هم خوردن نامزدی!
نکته پایانی اینکه نامه هایی که دو طرف در دوران نامزدی برای یکدیگر فرستاده اند عرفا هدیه محسوب نمی شودولی در صورت بقا قابل استرداد است ولیکن از بابت تلف آنها نمیتوان مطالبه خسارت کرد.و همچنین اگر عکس عرفا ارزش مالی داشته باشد هبه بوده و تابع قواعد استرداد هدایا در دوران نامزدی خواهد بود.
امید است با خواندن این مطالب کمک هر چند کوچکی در جهت فهم بیشتر قواعد در زندگی روز مره خود کرده باشم.
مقاله مربوطه با اقتباس از کتاب کمک حافظه حقوق مدنی استاد مهدی فلاح
برای اطلاعات بیشتر با آموزش کده تماس بگیرید
برای ازدواج دائم و ازدواج موقت اینجا کلیک کنید.
شماره تماس جهت ارتباط و مشاوره tell:09126885742